Glaumbær

Varðveisla Glaumbæjar

Gamli bærinn í Glaumbæ er friðlýst bygging og tilheyrir húsasafni Þjóðminjasafns Íslands.

Það skipti sköpum fyrir varðveislu Glaumbæjar að breski Íslandsvinurinn Mark Watson (1906-1979) gaf 200 sterlingspund til varðveislu bæjarins árið 1938. Bærinn var friðlýstur árið 1947 og sama ár flutti síðasta fólkið úr bænum.

Hér má lesa nánar um Mark Watson og hans þátt í varðveislu bæjarins.

Árið 1948 var Byggðasafn Skagfirðinga stofnað og fékk þá afnot af bænum fyrir starfsemi sína, samkvæmt samningi við Þjóðminjasafn Íslands. Megin sýning Byggðasafns Skagfirðinga Mannlíf í torfbæjum á 19. öld var opnuð þann 15. júní 1952 í gamla bænum.

Glaumbær in 1898. Photo/Joh. Klein

Aldur bæjarins

Bærinn hefur líklega staðið á sama bæjarhólnum í um þúsund ár. Bæjarhúsin hafa breyst að stærð og gerð og færst til á hólnum, eftir efnum og ástæðum húsbænda á hverjum tíma og bæjarhúsin eru því misgömul. Yngst eru Norðurskemma og Suðurstofa frá 1879, en eldhús og búr eru frá miðri 18. öld.

Sagnir herma að Snorri Þorfinnsson, sonur Þorfinns karlsefnis og Guðríðar Þorbjarnardóttur, hafi byggt fyrstu kirkjuna í Glaumbæ í kringum árið 1000, staðsetning þeirrar kirkju er óþekkt. Árið 2002 fundust leifar húsa frá 11. öld í túninu austur af bæjarhólnum. Hugsanlega er þar um að ræða fyrsta bæjarstæði Glaumbæjar og kannski liggja leifar kirkjunnar í grennd við það.

Hér má lesa nánar um aldur og þróun bæjarins .
Hér má lesa nánar um ábúendur og sögu Glaumbæjar.

Stytta af Guðríði Þorbjarnardóttur með Snorra.

Húsaskipan og byggingarefni

Glaumbær er gangnabær af stærstu gerð, hann samanstendur af þrettán húsum og er um 730 fermetrar að stærð. Sex húsanna snúa gafli/burstum fram á hlað og hægt er að ganga inn í þau af hlaðinu, þetta eru kölluð framhús. Níu húsanna eru svokölluð bakhús en þau tengjast öll bæjargöngunum sem liggja frá bæjardyrum og í gegnum alla þyrpinguna inn að baðstofunni sem er innst. Bakdyr bæjarins eru á einu bakhúsanna, þar gekk heimilisfólk vanalega um. Skammt suðvestur af bakdyrunum er þónokkur hóll, en það er gamli öskuhaugurinn, þangað setti heimilisfólkið ruslið sem féll til á bænum í nokkur hundruð ár.

Grjót er af skornum skammti í landi Glaumbæjar, en torfrista er góð. Óhætt er að fullyrða að óvíða í veröldinni sé torf notað í jafn miklum mæli í jafn stóra byggingu eins og í Glaumbæ. Veggirnir eru hlaðnir úr klömbrum, sniddu og streng. Rekaviður og innfluttur viður eru í grindum og þiljum.

Lesa má nánar um byggingarefni og handverk í húsinu hér.

Glaumbær seen from the birds eye.